Ziekte van Cushing bij honden

Wat is de ziekte van Cushing

Deze ziekte wordt veroorzaakt door een langdurig verhoogde blootstelling aan het stresshormoon cortisol.

Cortisol wordt gemaakt door de bijnieren, kleine organen vlakbij de nieren. De ziekte van Cushing is daarmee een aandoening van de bijnieren. Cortisol heeft heel veel effecten in het lichaam van een hond. De belangrijkste functies van het cortisol zijn:

• Behoud van een goede bloeddruk
• Vertragen van de ontstekingsreactie van het immuunsysteem
• Stimuleren van de afgifte van insuline, waardoor bloedsuiker (glucose) door de cellen van het lichaam kan worden opgenomen en gebruikt als energie.
• Regelen van het gebruik van eiwitten, koolhydraten en vetten in het hondenlichaam

Cortisol is dus heel erg belangrijk voor de gezondheid van uw hond. Daarvoor is dus wel een hele goede balans nodig in de afgifte van dit stresshormoon door de bijnieren. Deze afgifte wordt geregeld door hormonen (namelijk het adrenocorticotroop hormoon, ofwel afgekort ACTH) die worden gemaakt in een klier in de hersenen, de hypofyse. De hormonen (ACTH) die hier worden gemaakt en afgegeven aan het bloed zorgen ervoor dat de bijnieren cortisol gaan maken. Bij gezonde honden wordt cortisol eigenlijk alleen gemaakt in periodes van stress, vandaar ook de naam stresshormoon. Bij de ziekte van Cushing is het cortisol in het bloed altijd te hoog.

Waardoor ontstaat de ziekte van Cushing?

De ziekte van Cushing ontstaat eigenlijk altijd door een tumor. Deze tumor zit meestal in de hypofyse van uw hond, dus de klier in de hersenen. In dit geval is vaak sprake van een kleine, goedaardige tumor. Soms wordt de ziekte veroorzaakt door een, vaak kwaadaardige, tumor in één van de bijnieren.

Zo ontstaan er dus 2 vormen van de ziekte van Cushing bij honden:

• De hypofyse afhankelijke vorm van de ziekte van Cushing (in 85% van de gevallen), waarbij een tumor in de hypofyse te veel ACTH aanmaakt, waardoor beide bijnieren worden overgestimuleerd tot het maken van cortisol. Hierbij zijn beide bijnieren vaak ook vergroot.
• De bijnier afhankelijke vorm van de ziekte van Cushing (in 15% van de gevallen), waarbij een tumor in één van de bijnieren zorgt voor een verhoogde aanmaak van cortisol. In dit geval is vaak maar 1 bijnier vergroot.

Een 3e vorm van de ziekte kan ontstaan als een hond gedurende langere tijd medicijnen, zoals prednison, krijgt toegediend. Dit medicijn wordt bijvoorbeeld regelmatig ingezet bij honden met een allergie.

Hoe kan ik het syndroom van Cushing herkennen bij mijn hond?

De symptomen die een hond kan laten zien zijn heel erg divers en kunnen dus heel mild zijn in het vroege stadium van de ziekte. Aan de uiterlijke kenmerken kunt u ook niet zien welke vorm van de ziekte van Cushing speelt. Vaak wordt de ziekte pas opgemerkt door de dierenarts als een dier komt voor zijn jaarlijkse of halfjaarlijkse controle. Omdat de veranderingen heel geleidelijk ontstaan worden ze dus door een hondenbaasje vaak niet opgemerkt of gekoppeld aan het ouder worden van de hond.

Veel voorkomende symptomen bij het syndroom van Cushing zijn:

• Meer drinken en daardoor meer plassen
• Een toegenomen eetlust
• Verandering van huid en vacht, namelijk vaak kaalheid in de flanken zonder jeuk en een dunnere huid
• Uitblijven van de loopsheid bij niet gecastreerde teven
• Verminderde uithouding door minder spierkracht en meer vetophoping in de lever, waardoor de buik er bol uit kan zien
• Verminderde weerstand en slechtere wondgenezing
• Soms kan een tumor in de hypofyse druk geven op de hersenen en andere klachten geven als depressie, blindheid en epileptische aanvallen

De meeste symptomen worden dus veroorzaakt door de langdurige verhoogde concentratie van cortisol (steroid hormoon) in het bloed.

Hoe stelt een dierenarts de diagnose?

Het kan heel lastig zijn om de ziekte van Cushing te diagnosticeren. Vaak wordt er een aanwijzing gevonden vanuit een eerste bloedonderzoek. Er zijn daarna specifieke testen nodig om de diagnose te bevestigen.

In Nederland wordt meestal een 3-daagse urinetest gedaan. Hiervoor vangt het hondenbaasje gedurende 3 dagen op ongeveer hetzelfde tijdstip de ochtendurine op. De test ziet er verder als volgt uit:

• Dag 1: ochtendurine opvangen in een gemarkeerd buisje(1) en bewaren in koelkast.
• Dag 2: ochtendurine opvangen in buisje 2 en bewaren in koelkast. Om 8.00 uur, 16.00 uur en om 24.00 uur worden tabletten dexamethason gegeven.
• Dag 3: ochtendurine opvangen in buisje 3, weer bewaren in koelkast tot verzending

Als een hond het medicijn dexamethason krijgt toegediend, moet bij normale gezonde honden de aanmaak van cortisol afnemen. Als een hond de ziekte van Cushing heeft zal dit niet gebeuren.

Soms lukt het niet om met het urineonderzoek ook onderscheid te maken tussen de vorm van de ziekte, dus vanuit een tumor in de hypofyse of een bijniertumor. Dan kan nog een andere bloedtest worden gedaan. Een hypofysetumor kan namelijk vaak nog worden onderdrukt door het geven van een hele hoge dosis dexamethason. Bij deze vorm van het syndroom van Cushing zal de hoeveelheid cortisol in het bloed dus toch dalen als u een hele hoge dosis dexamethason gebruikt. Een bijniertumor zal niet reageren op dexamethason en dus altijd een verhoogde hoeveelheid cortisol in het bloed laten zien.

Hoe kan de ziekte van Cushing worden behandeld?

Als de diagnose is gesteld is natuurlijk de vraag hoe een hond behandeld kan worden. De behandeling hangt af van de vorm van de ziekte die speelt. Een kwaadaardige bijniertumor kan eigenlijk alleen maar worden geopereerd (door een ervaren chirurg). Als de tumor uitgezaaid blijkt te zijn (meestal naar de longen), kan aanvullend met het medicijn Lysodren® worden behandeld. Dit vernietigd de bijnierschors (de plek in de bijnieren waar cortisol wordt gemaakt) en vaak ook de tumorcellen.

Bij een kleine goedaardige tumor in de hypofyse bestaat de behandeling vaak uit het medicijn Vetoryl®. Dit remt de aanmaak van cortisol en is een levenslange therapie. Daarbij is het belangrijk dat de hond regelmatig wordt gecontroleerd door de dierenarts, omdat het nodig kan zijn dat de dosering wordt aangepast in de loop van de tijd. Deze behandeling doodt dus niet de tumorcellen, maar helpt vooral de symptomen van de ziekte te verminderen.

Bij een grote hypofysetumor kan het nodig zijn de tumor operatief te verwijderen. Dit is een specialistische ingreep.

Voor de behandeling van de ziekte van Cushing met medicatie of chirurgie is veel ervaring nodig. De behandeling is voor elke hond anders. Daarbij kunnen de kosten van een behandeling hoog oplopen.

Wat is de levensverwachting voor mijn hond als hij Cushing heeft?

Als er een juiste behandeling wordt ingesteld, met de bijbehorende controles, kan de ziekte heel goed gestabiliseerd worden en kunnen honden een zo goed als normaal leven leiden (met medicatie). Zeker in het geval van een kleine hypofysetumor is de prognose redelijk gunstig. De levensverwachting van een grote hypofysetumor en van een kwaadaardige bijniertumor hangt vaak af van de succeskans van een operatie en het al dan niet aanwezig zijn van uitzaaiingen. Geen behandeling instellen is eigenlijk geen optie, omdat de complicaties van de ziekte van Cushing vrij groot zijn. Honden kunnen namelijk suikerziekte ontwikkelen en pijnlijke verkalkingen in de huid krijgen. Ook zijn honden gevoeliger voor infecties die blijvende schade kunnen geven.

Er zijn eigenlijk geen supplementen of homeopathische middelen die de ziekte kunnen behandelen, anders dan eventuele symptomen van de ziekte bestrijden of ondersteunen. Als uw hond wordt gediagnosticeerd met het syndroom van Cushing moet u uw dus goed laten informeren door uw dierenarts met betrekking tot de behandelingsmogelijkheden of u door laten verwijzen naar een veterinair specialist op het gebied van deze ziekte. Eventueel kunt u de algehele gezondheid van uw hond ondersteunen met probiotica.

Heeft u nog vragen over deze ziekte bij honden? Neem dan contact op via dierenarts@medpets.be.